Të udhëtosh në një vend të ri, veçanërisht jashtë vendit, do të thotë se ka disa sjellje dhe norma që duhen ndjekur, kryesisht për shkak të një ndarjeje të madhe kulturore midis njerëzve në mbarë botën. Pra, ndërsa veshja e një bluze të thjeshtë dhe pantallonave të shkurtra është plotësisht në rregull në Shqipëri, të bësh të njëjtën gjë mund të ofendojë njerëzit në Emiratet e Bashkuara Arabe thjesht sepse është kundër kulturës së tyre. Është e natyrshme të mos jesh në dijeni të normave dhe etikës së një vendi tjetër dhe dallime të tilla kulturore gjithashtu mund të çojnë në keqkuptime dhe përfundimisht në një përvojë të keqe për vendasit dhe për ju. Por përpos kësaj, një tjetër problematikë lidhet me mosrespektimin e siteve kulturore. Apo të ashtuquajturin “vandalizëm kulturor”.
Të gjithë ishim dëshmitarë të disa javëve më parë me ndodhinë e një të riu në Romë i cili gdhendi inicialet e tij dhe të së dashurës pikërisht në rrënojat mijëra vjeçare të Koloseu-t. Dhe raste të tilla “vandalizmi” ka pasur plot ndër vite: Një incident i ngjashëm ndodhi në vitin 2015, kur një turist kinez 15-vjeçar shkroi disa mbishkrime mbi një hieroglif 3500-vjeçar në tempullin e Luksorit në Egjipt. Në vitin 2008, një turist finlandez 26-vjeçar këputi një vesh nga një skulpturë e lashtë në ishullin e Pashkëve të Kilit (Rapa Nui). Si rezultat, struktura u thye totalisht. Një çift turistësh që vizituan piramidën 1300-vjeçare Tikal Temple II në qytetin e lashtë të Guatemalës Tikal në vitin 2019 u kapën në kamera duke gdhendur inicialet e tyre në murin e strukturës së shenjtë. Një artist grafiti u ndalua nga të gjitha parqet kombëtare të SHBA-së për vizatimin e fytyrave me bojë akrilike në të paktën gjashtë parqe kombëtare: Lugina e Vdekjes, Monumenti Kombëtar i Kolorados, Canyonlands, Zion dhe Liqeni i Kraterit.
Në një botë ku kultura dhe historia janë pasuritë më të çmuara, site arkeologjike dhe vende të tjera të trashëgimisë kulturore ndjehen si thesare të padukshme të të kaluarës sonë. Vizitat kulturore në këto vende ofrojnë mundësinë për të zgjeruar njohuritë tona rreth historisë dhe kulturës së vendeve të ndryshme. Për të ruajtur këtë trashëgimi të çmuar, respektimi i rregullave gjatë vizitave kulturore është shumë i rëndësishëm.
Në shumë qytete të ndryshme në botë, siç është rasti i Colosseum në Romë, janë vendosur rregulla të qarta që duhet të ndiqen gjatë vizitave në site arkeologjike ose vende të ngjashme të trashëgimisë kulturore. Këto rregulla janë në vend për të siguruar ruajtjen dhe mirëmbajtjen e këtyre vendeve historike dhe për të siguruar që vizitorët të kenë një eksperiencë të këndshme dhe të sigurt gjatë vizitave.
Disa nga rregullat më të zakonshme që duhet të respektohen gjatë vizitave kulturore përfshijnë:
- Mos gdhendni ose shkruani në muret apo rrezojat e ndërtesave: Shkrimet dhe gdhendjet në mure ose rrënoja mund të shkaktojnë dëmtime të papariparueshme për strukturën historike dhe tërheqin vëmendjen nga vlera arkitektonike e vendeve.
- Mos hidhni mbeturina: Ndërsa jemi në epokën ndërgjegjshme për mjedisin, mbeturinat dhe plastika e hedhur në vende historike mund të dëmtojnë mjedisin dhe të ndikojnë negativisht në përvojën e vizitorëve.
- Mos prekni artifakte dhe objekte historike: Prekja e artifakteve dhe objekteve të vjetra mund të shkaktojë dëmtime fizike, duke u zvogëluar vlerën kulturore dhe historike të tyre.
- Respektoni zonat e ndaluara: Disa pjesë të siteve kulturore mund të jenë të ndaluara për qasje, për shkak të rrezikut të dëmtimit ose për ruajtjen e objekteve të rrezikshme. Është e rëndësishme të ndiqni udhëzimet e udhëheqësve të vizitës dhe të respektoni këto zona.
Sanksionet dhe Gjobat:
Për të siguruar respektimin e rregullave, shumica e vendeve kanë vendosur masat e tyre disiplinore dhe sanksionet për ata që shkelin rregullat gjatë vizitave kulturore. Këto sanksione mund të ndryshojnë nga vendi në vend, por disa prej tyre përfshijnë:
- Gjoba financiare: Ndonjëherë, vizitorët që shkelin rregullat janë të ndjekur penalisht dhe duhet të paguajnë një gjobë financiare për shkeljen e tyre.
- Ndëshkim moral: Disa vende mund të zbatohen një ndëshkim moral, siç është ndalimi për të vizituar vende të tjera të trashëgimisë kulturore, për ata që shkelin rregullat.
- Masa të tjera disiplinore: Në disa raste, mund të zbatohen masa të tjera disiplinore, si ndalimi i hyrjes në site për një kohë të caktuar ose kundërshtim i vizitave të ardhshme.
Bota është një vend i bukur që duhet shijuar dhe eksploruar shumë herë. Ata që janë të aftë financiarisht, kanë përgjegjësinë të mos e rrënojnë ose të përfitojnë. Është e vështirë të largosh ndjenjën e privilegjit dhe sjelljet etnocentrike, por për hir të njerëzimit dhe jetës në Tokë, të gjithë kemi për detyrë ta provojmë…